Parasomnia: Bir uyurgezerin beyninde neler olur?

Parasomniler, yani anormal uyku davranışları yetişkinlerin %2-3'ünü etkiler. Yeni bir çalışma, hastaların epizodlar sırasında rüya görebildiğini veya bilinçsizce hareket edebildiğini ve bu durumlarla ilişkili spesifik beyin aktivasyon modellerinin olduğunu gösteriyor. Bu kalıpları anlamak daha iyi tedavilere yol açabilir.

Hollanda Sinirbilim Enstitüsü'ndeki araştırmacılar oldukça karmaşık bir soruyu araştırmak için ilk adımı attılar: Uyku ile uyanıklık arasında 'sıkışmış' olduğu düşünülen birinin beyninde neler oluyor? Pek çok kişi uyurgezerin, gözleri kapalı ve kolları öne doğru uzatılmış halde bilinçsizce ortalıkta dolaşan biri olduğunu hayal eder. 

Gerçekte uyurgezerlerin gözleri genellikle açıktır ve çevreleriyle karmaşık etkileşimler yaşayabilirler. Uyku bilimciler bu tür anormal uyku davranışlarını 'parasomnia' olarak adlandırıyor; bu davranış yatakta doğrulmak ve şaşkın görünmek gibi basit davranışların yanı sıra yataktan kalkmak, etrafta dolaşmak veya korkulu bir yüz ifadesiyle çığlık atmak gibi daha ayrıntılı davranışları da içerebiliyor.

 Bu tür parasomniler çocuklarda daha yaygın olmakla birlikte, yetişkinlerin yaklaşık %2-3'ü bunları düzenli olarak yaşamaktadır. Parasomniler hem uyuyan hem de yatak partneri için sıkıntı verici olabilir. Rüya laboratuvarı başkanı Francesca Siclari, "Etkilenen kişiler epizodlar sırasında kendilerine veya başkalarına zarar verebilir ve daha sonra yaptıklarından dolayı derinden utanabilirler" diye açıklıyor.

Laboratuar Ortamında Parasomnia Bölümleri 

Siclari ve ekibi bu çalışmayı parasomniler sırasında beyinde neler olduğunu daha iyi anlamak için gerçekleştirdi. “Rüyaların yalnızca tek bir uyku aşamasında gerçekleştiğine inanılıyordu: REM uykusu. Artık rüyaların başka aşamalarda da gerçekleşebileceğini biliyoruz. REM dışı uyku sırasında parasomnia yaşayanlar bazen rüya benzeri deneyimler yaşadıklarını, bazen de tamamen bilinçsiz göründüklerini (yani otomatik pilotta) bildiriyorlar.” 

Deneyimlerdeki bu farklılıkların nedenini anlamak için Siclari ve ekibi, parasomnia hastalarının REM dışı uykudaki deneyimlerini ve beyin aktivite modellerini araştırdı. Bir kişinin parasomni atağı sırasında beyin aktivitesini ölçmek hiç de kolay bir başarı değildir. Hastanın uykuya dalması, bir olay yaşaması ve hareket halindeyken beyin aktivitesinin kaydedilmesi gerekiyor. 

“Şu anda bunun üstesinden gelmeyi başaran çok az çalışma var. Ancak laboratuvarda kullandığımız çok sayıda elektrot ve bazı spesifik analiz teknikleri sayesinde artık hastalar etrafta dolaşırken bile çok temiz bir sinyal alabiliyoruz" diye açıklıyor Siclari. Siclari'nin ekibi laboratuvarda bir parasomni vakasını tetikleyebilir, ancak bunun için art arda iki kayıt yapılması gerekir. İlk kayıtta hasta normal bir şekilde uyur. 

Bunu, hastanın uyanık tutulduğu bir gece izler, ancak ertesi sabah uyumasına izin verilir. Bu kayıt sırasında hasta derin uyku aşamasına girdiğinde yüksek bir sese maruz kalır. Bazı durumlarda bu, parasomni atağıyla sonuçlanır. Bölümden sonra hastaya aklından neler geçtiği sorulur.

Bir Parasomnia Bölümü Sırasında Beyin 

Bölümlerin %56'sında hastalar bölüm sırasında rüya gördüklerini bildirdi. “Genellikle yaklaşmakta olan bir talihsizlik veya tehlikeyle ilgiliydi. Bazıları tavanın ineceğini düşündüklerini bildirdi. Bir hasta, bebeğini kaybettiğini düşündü ve çarşafları karıştırdığını düşündü ve uğur böceklerinin duvardan aşağı kayıp ölmesini önlemek için yatakta ayağa kalktı," diye açıklıyor Siclari. "Vakaların %19'unda hastalar hiçbir şey deneyimlemiyordu ve uyandıklarında kendilerini neredeyse transa girmiş gibi bir şeyler yaparken buluyorlardı." Küçük bir kısım ise bir şeyler yaşadıklarını ancak ne olduğunu hatırlayamadıklarını bildirdi.

Siclari'nin grubu bu üç kategoriye dayanarak ölçülen beyin aktivitelerini karşılaştırdı ve açık paralellikler buldu. "Hiçbir şey deneyimlemeyen hastalarla karşılaştırıldığında, bölüm sırasında rüya gören hastalar, hem bölümden hemen önce hem de bölüm sırasında daha önce rüya görmek için bulunan beyin aktivasyonlarına benzer aktivasyonlar gösterdi. Siclari: “Hastanın tamamen bilinçsiz mi olacağını yoksa rüya mı göreceğini belirleyen şey, hastanın o anda içinde bulunduğu duruma bağlı gibi görünüyor. 

Onlar muhtemelen rüya görürken beyni etkinleştirirsek, bu aktivasyondan 'bir şeyler yapabilirler' gibi görünürken, beyinleri büyük ölçüde 'etkisiz' olduğunda, basit davranışlar deneyim olmadan ortaya çıkıyor gibi görünüyor. İlginç bir şekilde, hastalar parasomni dönemini başlatan sesten ziyade başka türde yaklaşan bir tehlikeden neredeyse hiç bahsetmiyorlar. Ses seviyesini ne kadar yükseltirsek, bir bölümü kışkırtma şansımız da o kadar yüksek olur.

Sonraki Adımlar 

Bu sadece ilk adım olduğu için takip çalışmaları için çok yer var. "İdeal olarak, daha fazla insanın evde uykularını kaydedebileceği bir sistem kurmak istiyoruz; burada uykuları daha karmaşık ve daha sık yaşanabilir. REM uykusunda parasomnia yaşayan kişiler üzerinde yapılan çalışmalarda da aynı türü tekrarlamak istiyoruz. Bu çalışmada olduğu gibi beyin aktivitesini ölçerek, sonunda hangi sinir sistemlerinin farklı parasomni türlerinde rol oynadığını daha iyi anlamayı umuyoruz." Hala yapılması gereken çok sayıda araştırma olsa da Siclari, çalışmalarının değerli bilgiler sağlayabileceğinden emin. "Bu deneyimler hastalar için son derece gerçektir ve çoğu, bunları bizimle paylaşmaktan dolayı şimdiden rahatlamıştır. Önceki çalışmalara benzer şekilde araştırmamız da onların deneyimledikleri, eğitimsel açıdan değerli olan şeyleri netleştiriyor. Ek olarak, çalışmamız gelecekte daha spesifik ilaç müdahalelerine katkıda bulunabilir. Parasomniler sıklıkla spesifik olmayan uyku ilaçlarıyla tedavi edilir; bu ilaçlar her zaman etkili değildir ve olumsuz yan etkileri olabilir. Hangi sinir sisteminin anormal çalıştığını tespit edebilirsek, sonunda daha spesifik tedaviler geliştirmeyi deneyebiliriz."